Đây là câu chuyện được viết lại dựa trên công trình nghiên cứu của 2 nhà khoa học S. Matsuguma và R.M. Niemiec. Bài báo có tựa đề: “Hikikomori from the perspective of overuse, underuse, and optimal use of character strengths” được đăng trên tạp chí International Journal of Applied Positive Psychology năm 2021. Mọi chi tiết đều dựa trên báo cáo ca có thật trong bài nghiên cứu, tuy nhiên tên nhân vật là hư cấu.

Ảnh: Giuseppe Patriarchi trên Unsplash

Tại trung tâm Tokyo, trong một căn hộ nhỏ lọt thỏm giữa những tòa nhà cao tầng, có một chàng trai 19 tuổi tên là Daichi. Trên giấy tờ, cậu đã hoàn thành những cột mốc ở tuổi của cậu – năm nhất đại học, sống tự lập, rời xa vùng ngoại ô nơi bố mẹ vẫn còn ở. Nhưng thực tế, cuộc sống của Daichi đã chững lại từ lâu, trước cả khi nó kịp bắt đầu.

Daichi từng là một ngôi sao. Hồi nhỏ, judo là cả thế giới của cậu. Với khí chất mạnh mẽ, tính cách vui nhộn, Daichi được giao làm đội trưởng câu lạc bộ judo ở cấp hai. Cậu nhận được học bổng từ một trường cấp ba danh tiếng với đội tuyển judo hàng đầu. Cuộc sống của cậu như đang tiến lên mạnh mẽ—cho đến khi mọi thứ sụp đổ.

Mọi chuyện bắt đầu khi những mâu thuẫn với đồng đội khiến Daichi cảm thấy lạc lõng. Tình đồng đội, tinh thần thi đấu từng là niềm tự hào giờ trở nên lạnh lẽo. Judo, thứ từng là bản sắc, trở nên vô nghĩa. Daichi rời bỏ. Cậu chuyển trường, nhưng môi trường mới chỉ làm sự mất mát thêm sâu sắc. Những bạn học mới trầm lặng, thích anime—một thế giới Daichi không thuộc về. Từ một người từng sống giữa sự năng động và nam tính, cậu giờ cảm thấy vô hình, lạc lõng.

Cậu trở nên im lặng. Khép mình. Biến mất. Cuối cùng, cậu bỏ học. Những ngày tháng dần trôi vô định. Cậu ở lì trong phòng, chán ghét bản thân, thậm chí trách bố mẹ vì đã sinh ra mình. Khi vào đại học—một trường yêu cầu đầu vào tối thiểu—hy vọng bắt đầu lại nhanh chóng vụt tắt. Sau chưa đầy một tháng, Daichi lại rơi vào trạng thái hikikomori.

Thế nhưng… có điều gì đó vẫn lay động bên trong. Một niềm tin mơ hồ rằng mình không chỉ là như thế này. Một ngày, Daichi ngỏ lời với bố: “Con muốn gặp chuyên gia tâm lý.”

Ngay buổi gặp đầu tiên, cậu nói về sự tuyệt vọng với tương lai. Nhưng cũng có một tia hy vọng mỏng manh—một câu hỏi âm thầm: Liệu mình còn điều gì tốt đẹp bên trong không?

Chuyên gia lắng nghe. Thay vì bắt đầu bằng mindfulness như thường lệ, họ cho Daichi làm bài khảo sát VIA Character Strengths ngay vì sự háo hức muốn tìm hiểu sức mạnh bên trong mình của cậu. Kết quả khiến cậu dường như nhìn thấy lại chính mình: Hiếu kỳ, trí tuệ xã hội, khả năng xét đoán, khiếu hài hước, và lòng biết ơn.

Daichi nhớ lại những khoảnh khắc yêu thích trong môn judo, không phải chỉ là sức mạnh thể chất. Cậu thích đoán trước những động tác của đối thủ—quan sát tư thế, sự do dự, và ý định của họ. Cậu không chỉ đang đấu, mà còn đang suy nghĩ, lên chiến lược. Cậu đã sử dụng sự hiếu kỳ, khả năng xét đoán, và trí tuệ xã hội mà không hề hay biết.

Ngay cả trong các trò chơi online, Daichi cũng có khả năng đọc được đối phương. Cảm nhận được những thay đổi trong cách chơi. Tính toán thời điểm ra đòn. Chiến thắng không phải nhờ vào tốc độ, mà là nhờ vào sự thấu hiểu.

Vị chuyên gia giao bài tập: mỗi ngày, hãy chọn một sức mạnh để sử dụng theo cách mới mẻ. Daichi bắt đầu với sự hiếu kỳ—bởi cậu nhận ra đó chính là phần cốt lõi, sâu thẳm nhất trong con người mình. Mỗi ngày, cậu tìm hiểu một điều mới mẻ trên mạng. Ban đầu chỉ là giải trí, nhưng dần dần, nó trở thành một nguồn năng lượng. Cậu cảm thấy mình đang lớn lên. Đang sống lại.

Rồi cậu thử thách bản thân hơn nữa: tham gia buổi offline về tựa game yêu thích. Ở đó, cậu chủ đích dùng sự hài hước để tạo bầu không khí, và lòng biết ơn để cảm ơn người chơi cùng. Mọi người cười. Họ đáp lại. Họ nhìn thấy cậu. Lần đầu tiên sau nhiều năm, Daichi lại cảm thấy thuộc về.

Một đêm, cậu ngẫm lại: thời cấp ba, cậu không chỉ mất đi niềm đam mê với judo—mà cậu còn đã lạm dụng sức mạnh trí tuệ xã hội của mình. Cậu nhớ trận đấu khiến bà của đối thủ bật khóc vì cháu thua cuộc. Daichi quá đồng cảm. Từ hôm đó, cậu không thể tiếp tục yêu thích môn thể thao từng là tất cả được nữa.

Còn khi vào trường mới? Cậu đã kìm hãm khiếu hài hước—vì cảm thấy lạc lõng. Những trò đùa từng khiến người khác vui vẻ giờ bị nén lại trong câm lặng.

Cái nhìn này thay đổi mọi thứ. Cậu bắt đầu nhìn lại cuộc đời không còn như chuỗi thất bại, mà là những lần sử dụng sai hoặc thiếu những sức mạnh của mình. Cậu không bị hỏng hóc. Cậu chỉ xa rời bản thân.

Từng chút một, Daichi kết nối lại. Vào sinh nhật 20 tuổi, được truyền cảm hứng từ một nhân vật manga hút cigar, cậu quyết định ghé quán bar. Lo âu tràn về. Nhưng lần này, cậu phân tích nỗi sợ, từng nguyên nhân một, dùng chính sức mạnh của khả năng xét đoán. Và rồi cậu bước vào.

Chưa đầy một tuần sau, một người bạn cũ liên lạc và mời cậu tham gia ban tổ chức lễ thành niên. Ban đầu, cậu hơi do dự, nhưng sau khi suy nghĩ kỹ lưỡng, cậu đã dùng khả năng xét đoán của mình để phân tích những lo lắng, đồng thời khai thác sức mạnh hiếu kỳ để chấp nhận lời mời. Và thế là, cậu đã tham gia thành công cuộc họp ban tổ chức.

Hai tháng sau, sau khi xem xét mọi khả năng cho tương lai, Daichi đã đưa ra quyết định quan trọng: cậu sẽ đi làm thêm để tiết kiệm tiền và chuẩn bị cho việc du học. Tại sao? Bởi vì cậu muốn hiểu con người – cách họ suy nghĩ, cách họ sống. Cậu muốn phát triển sức mạnh hiếu kỳ của mình thành một công cụ có giá trị và ý nghĩa.

Hiện tại, Daichi làm thêm tại một nhà hàng, đón tiếp khách với sự hài hước, thực hành lòng biết ơn và luôn lắng nghe một cách chân thành. Những nỗi lo âu tâm lý đã giảm bớt, lòng tự trọng của cậu cũng ngày càng vững vàng hơn. Và quan trọng nhất, cậu không còn cố gắng trở thành ai khác nữa. Daichi nhận ra rằng, cậu hoàn toàn có thể tiến lên phía trước bằng cách tối ưu hóa sức mạnh của sự hiếu kỳ và khả năng xét đoán, biến chúng thành nhóm sức mạnh cốt lõi mà cậu có thể sử dụng bất cứ lúc nào.

Cuối cùng, Daichi không chỉ quay lại với thế giới.

Cậu đã tìm lại được chính mình.

Tài liệu tham khảo

Matsuguma, S., & Niemiec, R. M. (2021). Hikikomori from the perspective of overuse, underuse, and optimal use of character strengths. International Journal of Applied Positive Psychology, 6(3), 219-231.